40 Yıl Sonra Gelen Ölüm Emri: Mezotelyoma! Eski Binalarda Çalışanlar ve Okuyanlar Neden Hedefte?
Bazı hastalıklar vardır, bir gecede hasta eder. Bazıları ise sinsi bir suikastçı gibi ciğerlerinizde pusuya yatar, 20, 30, hatta 40 yıl bekler. Siz emekli olup torun seveceğiniz günleri hayal ederken, o pimi çeker. İşte bu hastalığın adı Mezotelyoma (Akciğer Zarı Kanseri).
Ben Fatih KAYA. Geçmişimde İnfaz Koruma Memuru (İKM) olarak eski tip cezaevlerinde görev yapmış, Özel Eğitim Okullarında yöneticilik yapmış ve şu an RAM’da görevli bir eğitimci olarak, kamu binalarındaki bu sessiz tehlikeyi çok yakından tanıyorum.
Eski bir okulun koridorunda koşturan o çocuk, ya da eski bir kamu binasının kazan dairesinde nöbet tutan o memur… Hepimiz aynı havayı soluduk. Peki, bu “Asbest Kanseri” nedir ve kimler risk altında?
1. Mezotelyoma Nedir? (Zırhın Delinmesi)
Akciğerlerimizi koruyan ince, hassas bir zar vardır (Plevra). Bu zar, nefes alırken ciğerlerin göğüs kafesine sürtünmeden çalışmasını sağlar. Mezotelyoma, işte bu koruyucu zırhın kanseridir. Nedeni %90 oranında tek bir maddedir: Asbest. Solunan o mikroskobik, kanca şeklindeki asbest lifleri, akciğerin en derinlerine iner ve bu zara saplanır. Vücut bu yabancı maddeyi atamaz. Lifler orada yıllarca durur, dokuyu tahriş eder ve on yıllar sonra geri dönüşü olmayan o tümörü başlatır.
2. İKM ve Eğitimci Gözüyle: Riskli Mekanlar
Eski görev yerlerimi ve şu anki okulları düşündüğümde tüylerim diken diken oluyor.
- Eski Okullar: 2000 öncesi yapılan okulların yer döşemeleri (marley), tavan kaplamaları ve laboratuvar tezgahları. Bir çocuk o yerdeki marleyi kazıdığında, sadece toz yutmuyor, geleceğini karartıyor olabilir.
- Eski Cezaevleri ve Kamu Binaları: İKM olarak çalıştığım dönemlerde, ısı yalıtımı için duvarların, boruların asbestle kaplandığına şahit oldum. O dar koridorlarda, havalandırmanın yetersiz olduğu yerlerde yapılan her tadilat, o binadaki herkesi pasif içici gibi zehirledi.
3. Belirtiler Neden Geç Fark Ediliyor?
Mezotelyoma’nın en korkunç yanı “Kuluçka Süresi”dir. Maruz kaldıktan 10 yıl sonra da çıkabilir, 50 yıl sonra da. Genellikle şu belirtilerle başlar ama o zaman iş işten geçmiş olur:
- Geçmeyen göğüs ağrısı ve nefes darlığı.
- Beklenmedik kilo kaybı.
- İnatçı, kuru öksürük.
- Karın şişliği (Eğer karın zarına sıçramışsa).
4. “Beyaz Toprak” Gerçeği ve Kentsel Dönüşüm
Ülkemizin bazı köylerinde (Örn: İç Anadolu, Güneydoğu) evleri badana yapmak için kullanılan “Beyaz Toprak” (Ak toprak) doğal asbest içerir. Ancak şehirde yaşayanlar için asıl tehlike Kentsel Dönüşümdür. Yıkılan her eski okul, hastane veya kamu binası, eğer asbest sökümü uzmanları tarafından temizlenmeden yıkılırsa, tüm mahalleye kanser saçar. Çocuğunuzun okulunun yanındaki bina yıkılırken pencerelerin açık olması, onu risk grubuna sokar.
5. Ne Yapmalıyız? (Panik Değil, Tedbir)
- Geçmişinizi Sorgulayın: Eğer geçmişte eski binalarda, tadilat ortamlarında uzun süre bulunduysanız, doktor kontrollerinizde bunu belirtin. Erken tanı (çok zor olsa da) yaşam süresini uzatabilir.
- Okul Yönetimine Baskı: Çocuğunuzun okulunda tadilat yapılacaksa, “Asbest Raporu” isteyin. Asbestli malzeme sökülecekse, okulun boşaltılmasını talep edin. Bu bir lüks değil, haktır.
Sonuç: Mezotelyoma, kader değil, ihmal hastalığıdır. Geçmişte soluduğumuz havayı değiştiremeyiz ama bugün çocuklarımızın soluduğu havayı koruyabiliriz.
